Hoe zit het nu echt? Commerciële feestdagen.

Dag lieve mensen.
Koud hé.
Ja de winter is in het land, vanmorgen voor het eerst de rijp van mijn autoruiten mogen krabben.
Ja, het is weer de tijd van het jaar.
Van wintertenen en tintelroze wangen, van het genieten van een heerlijke kop chocolademelk, een lekkere ovenschotel of van hutsepot.
Voor mij echt het ultieme wintergerecht.
En soep.
Wintertijd is soeptijd. Die heerlijke geur van verse groenten in de keuken, alles eerst stoven, wat verse groene kruiden erbij. Tussendoor kijk je door het raam en zie je dat het weer aan het gutsen is. Maar je zit binnen, muziekje op, aperitiefje erbij? Waarom niet.
Op zulke momenten laat ik de wereld het liefst aan mij voorbijgaan; Het gedoe over corona, vaccinaties, de maatregelen en het verzet van nogal wat mensen daartegen.
Want de mensen voelen zich toch zo in hun vrijheid beperkt, en dat is toch zo lastig. Politici moeten goed nadenken over hoe dat over  te brengen en dan nog moeten ze tien keer hun tong draaien (nee viespeuken niet zoals jullie denken) voor ze met de bevolking communiceren. En dan nog moet de ene na de andere belangengroep of meningsspuier kritiek komen geven en alles afkraken, omdat het zijn achterban veel inkomensverlies bezorgt.
En op den duur krijg je geen informatie meer binnen maar een stroom van meningen en meninkjes en verliezen mensen de essentie uit het oog.
En dan is het natuurlijk gemakkelijk om te gaan denken dat het allemaal EEN GROOT COMPLOT IS!
Een 'plandemie'.
Sorry, maar de idioot die deze oveer het paard getilde term heeft verzonnen mogen ze van mij verzuipen in een emmer water.
Komaan, hoe haal je het in je weke hersens man?!?
Jullie complotdenkers beweren dat de mainstream-media angst zaaien. Wel ik heb daar net even zo een 'wappiesite' aangeklikt, en daar teksten gezien over jullie zogenaamde 'plandemie'. En ik kon alleen maar het volgende concluderen.
JULLIE ZIJN DE ANGSTZAAIERS!!!
Jullie zijn diegenen die angst en haat zaaien in de harten van de mensen en die iedereen opruien tegen de experten en iedereen die ernstig met WETENSCHAP bezig is verdacht maken.
Maar ik ga me er niet teveel over opwinden. Ik schrijf dit hier even van me af omdat als ik dat op Facebook doe, ik vast weer een ban aan mijn 'sjokkedeizen' heb.
Ik mag dat eigenlijk niet doen, mij zo opwinden over al die zaken, over zaken waar ik toch niks aan kan veranderen. Tenzij dan door een tegengewicht te bieden in de vorm van een blogartikel.

Het is dinsdagavond. Het is kwart na zes 's avonds terwijl ik dit schrijf. En hier speelt even geen radio, geen TV zelfs geen muziek via Youtube of Spotify of zo.
Ik hoor alleen de wind roffelen tegen de rolluiken en het verkeer van de drukke straat waar ik woon.
Heerlijk toch.
Geen gedram over Corona, geen dagelijkse cijfertjes, geen Dagelijkse Kost of Blokken met Ben Crabbé die zichzelf toch zo grappig vindt.

Geen schreeuwerige reclameblokken, geen drammerig gedoe rond Sint of Kerst, met alle commerciële gedoe dat er rond hangt.
Want dat is eigenlijk hetgeen waarover ik het met jullie wilde hebben.
Je hoort het zo vaak zeggen: "ach die feestdagen dat is toch allemaal commercieel  gedoe."
Is ook zo.
Was al toen u en ik kind waren en we reikhalzend uitkeken naar de komst van de Sint en zijn (toen nog) Zwarte Pieten.
Want die bracht zoveel lekkers mee. Snoep, mandarijntjes, marsepein, speculaas, chocolade. Hmmmm slecht voor de tanden en de lijn. Maar zo lekker.
Kerstmis, ook weer zoiets.
De tijd van kalkoen, lekker gebraad dat urenlang in de oven lag en de keuken vulde met heerlijke geuren. Van 'glühwein' met veel kaneel en de obligate Bûche de Noël.
En natuurlijk geen Nieuwjaar zonder Champagne, laat die kurken maar lekker knallen.
Vandaag de dag zijn dergelijke vormen van decadente luxe en overconsumptie almaar meer mensen met diep afgrijzen. En ik begrijp dat eigenlijk wel.
Want de zowel onze planeet als onze gezondheid worden echt niet beter van al dat consumeren en al dat overmatig gebruik van vlees, vet, suiker, en alcohol. We leven zo al in een wereld van overmaat en overvloed en omdat het eindejaar is gaan we er met zijn allen nog een schepje bovenop doen. En nee we gaan niet onderdoen voor familie of buren. Ons Kerstdiner zal het meest chique zijn en onze cadeautjes de duurste.
Eindejaar is de tijd van het jaar waarin het gezegde: 'met geld dat ze niet hebben, kopen mensen dingen die ze niet nodig hebben. Om indruk te maken op mensen die ze niet mogen' harder dan ooit waarheid wordt.
En als ge mensen dan bezig hoort dan lijkt het alsof dat allemaal nog maar iets recents is.
Maar niets is minder waar.








In vroegere tijden was het al de gewoonte dat lui uit de gegoede kringen van onze samenleving elkaar bedachten met dure cadeaus om zo het nieuwe jaar te beginnen. Kinderen moesten dan hun Nieuwjaarsbrief voorlezen, plechtig en in hun schoonste kostuumpje. Iedereen was keurig uitgedost en de feesttafel sierlijk gedekt.
Doch, dit deed men op Nieuwjaarsdag. Dat was destijds een burgerlijke feestdag, daar waar Kerst een zeer religieus feest was dat veel soberder gevierd werd, en waarin in de eerste plaats het kerkbezoek centraal stond.
Doch in de Angelsaksische landen was Kerst al heel vroeg een periode waarin families samenkwamen. Soldaten kregen verlof, zeelui keerden naar huis terug en werden pas na Nieuwjaar in de kazerne of op de boot verwacht om weer een heel jaar de wereld rond te varen of te dienen in de kolonies die Engeland destijds had.
Tuurlijk wilde men dan dat het huis kraaknet was en haalde men de beste gerechten in huis. Niet om familie of buren mee te overtroeven, maar om de vaders, zonen, nonkels en neven die ze zolang niet meer hadden gezien warm te onthalen en hen een thuisgevoel te geven.
Wanneer die zeelui, kooplui, soldaten en anderen die werkten in de verre kolonies overzee naar huis kwamen, dan brachten ze natuurlijk ook heel wat lekkers en kostbaars mee uit de verre en exotische landen waar ze vertoefden.
En aan de goed gevulde feestdis werden dan verhalen verteld over woeste zeerovers, wilde inboorlingen, prachtig versierde tempels, de ondoordringbare jungle met zijn angstaanjagende wilde dieren. En als de kindjes vredig in hun ledikant lagen te slapen over prachtige vrouwen met getaande huid en prachtige lange haren en lichamen die zelfs de meest beheerste man overstuur brachten.

Toen slimme kooplui in de gaten kregen dat alsmaar meer mensen nieuwsgierig werden naar al die producten van overzee? deden ze er ook alles aan om die nieuwsgierigheid wat aan te wakkeren.
Sinterklaas met zijn 'appeltjes van oranje', zijn 'pepernoten', speculaas en marsepein. Hoe waanzinnig populair is die wel niet als Katholieke heilige in het voornamelijk Protestantse Nederland?
Toevallig ook het land waar in 1602 de VOC of 'Vereenigde Oost-Indische Compagnie' het levenslicht zag.
Die hun schepen naar het verre Indië ofwel het huidige Indonesië stuurden om dan terug te komen met zaken die destijds heel kostbaarheden waren, maar die je nu in elke keuken terugvindt. Muskaatnoot (muskatnuss Herr Müller!) pepers, kaneel, vanille (nog altijd heel duur, de echte vanillestokken dan), suiker, bananen, rijst, cacao, thee, koffie, enzovoort.
Wel lieve Mensen.
Vroeger was het helemaal niet zo vanzelfsprekend om die dingen in huis te hebben. Dat was exclusief en alleen voor de rijke mensen. De echt rijke mensen.
En dan nog gingen die rijke mensen daar zeer spaarzaam mee om. En kwam al dat lekkers alleen op feestdagen of bij bijzondere gelegenheden op tafel.
Maar met de jaren werden al die kostbaarheden meer en meer beschikbaar en konden ook minder bemiddelde mensen deze verkrijgen. Maar ook hier weer alleen bij echt speciale gelegenheden.
Maar Nederlanders zijn kooplui. De koopmansgeest zit diep in de Nederlandse genen. En hoe kan je iets beters verkopen dan door er een mooi verhaal aan vast te maken. Het verhaal over een 'goedheiligman' die helemaal vanuit Spanje - toen nog een ver en onbekend land - die met een boot, of beter nog een stoomboot - in de 19de eeuw nog een echte bijzonderheid - kwam afgezakt om de brave kindjes lekkernijen te geven. Lekkernijen die je niet elke dag kreeg. Zo'n pepernoot, hoe lekker moet dat niet hebben gesmaakt voor een Amsterdams jochie anno 1874?

Vroeger waren de wintermaanden voor veel mensen een tijd van duisternis, koude en ontbering. En alles wat dat gevoel kon wegnemen - al was het maar voor even - was meer dan welkom/
Goede mensen zamelden geld in om de armste mensen in deze donkere koude tijd een hart onder de riem te steken. En zo maakten velen van hen kennis met etenswaren die helemaal nieuw waren voor hen.
Citrusvruchten die uit het Middellandse Zeegebied kwamen. Heel duur omwille van de afstand en de toen nog beperkte transportkosten. Maar dokters wisten toen al dat ze barstensvol vitamine C zitten. En vitamine C versterkt het immuunsysteem en maakt het lichaam weerbaarder tegen verkoudheid of griep.
Tuurlijk wilden fruitverkopers maar al te graag een deel van hun koopwaar schenken aan organisaties die zich het lot van arme en ongezonde kinderen aantrokken.
Werkgevers gaven hun werklui wat extra bovenop hun loon, en later kwam er iets als een 'eindejaarspremie'. Daarmee konden ook gewone mensen zich al eens een extra stuk vlees (wat vroeger iets voor 'de rijken' was) veroorloven.
En uiteraard speelden winkeliers hierop in door hun waren aan verminderde 'speciale' prijzen te verkopen of acties te organiseren. Want het was Sinterklaas, Kerst, Nieuwjaar. Dan mocht het toch wel eens zeker?

Wat wil ik hiermee zeggen?
Heel eenvoudig.
We zijn het comfort van een warm huis met goedgevulde koelkast en alle moderne gemakken, alsook de sociale verworvenheden waar we vandaag van genieten zo vanzelfsprekend gaan vinden dat we ons amper kunnen voorstellen wat de eindejaarsfeesten echt zo bijzonder maakte voor de mensen in vroegere tijden.
Stel je het leven voor van eenvoudige hardwerkende mensen zo tussen 1800 en 1950.
Hun leven bestond voornamelijk uit hard en zwaar werk en dit zes dagen op zeven. De zondag waren ze vrij, maar er werd van hen verwacht dat ze 'ter kerke' gingen. De herberg, daar bleef je maar beter weg als je reputatie je lief was. Want daar kwam alleen 'het gemeen' en het kon  je niet alleen je goede naam maar ook je job kosten als je daar iets te vaak werd gezien. Ook je inlaten met politiek activisme of zelfs het prille syndicale werk kon voor je baas een reden zijn om u op straat te zetten. Letterlijk dan, want niet zelden woonden arbeiders in huizen die eigendom waren van de fabriek.
Sober leven en deugdzaamheid was de norm. Dit leven is immers maar tijdelijk en het hing er van af van hoe kuis en deugdzaam je leefde of je na de dood al dan niet naar de hemel mocht. Dus kwam het er op aan om je niet teveel te hechten aan het aardse of het vleselijke. Meneer Pastoor kwam regelmatig zonder aanbellen over de vloer om u arme zondaar daar even aan te herinneren.
Wat er op tafel kwam was meestal heel sobere en eenvoudig en had vaak met heel weinig voedingswaarde. Wie een moestuin had was gezegend, en wie plaats had in de kelder om er een varken te houden dat werd vetgemest, en in november (de slachtmaand) werd geslacht nog meer. Maar arbeiders in de beluiken en cités van de toenmalige grootsteden moesten het met veel en veel minder stellen.
Verlof verkreeg men slechts bij hoge uitzondering, meestal was dat verbonden met kerkelijke hoogdagen of feesten ter ere van de plaatselijke heilige, op die dagen was er vaak ook de jaarlijkse kermis. Op die dagen was het dan vaak feest en vergaten de mensen hun zorgen en bekommernissen.
Ook Kerstmis is een religieus feest en op deze dag werden de arbeiders en gezinnen bedacht met zaken die hen het leven tijdens de lange koude winterdagen iets draaglijker maakten. Een extra zak kolen voor de kachel, dikke truien, of een stevig stuk vlees om er 'vleeschnat' van te trekken zodat de kinderen konden aansterken.
En snoep.
Snoep, zoetigheid of zoet fruit was echt wel het summum van luxe en verwennerij.
Ik kan me goed inbeelden hoe de eenvoudige en hardwerkende mensen in die tijd reikhalzend naar dit alles uitkeken.
En ik kan het ze niet kwalijk nemen dat ze eens ze dankzij de sociale strijd en het verkrijgen van hogere lonen en betere sociale rechten zichzelf en diegenen die ze liefhadden trakteerden op een heerlijke portie 'rijkeluiskost' zoals een schoon stuk gebraad of wit brood. Ik kan me goed voorstellen hoe de ogen van menig kind uit die tijd  straalden toen ze voor het eerst pudding, créme glace of rozijnenbrood voorgeschoteld kregen.
Ook waren en zijn het nog steeds de dagen waarop families nog eens samen kwamen. De dagen waarop soldaten verlof kregen om hun familie op te zoeken, waarop zeelui aanmonsterden en voor langere tijd dan gewoonlijk aan wal bleven en mensen omwille van langer verlof de gelegenheid hadden om familie die veraf woonde eens op te zoeken in tijden waarop verplaatsingen op lange afstand niet zo vanzelfsprekend waren.
Deze momenten wilden mensen niet zomaar laten voorbij gaan en daar spaarden arm zowel als rijk kost noch moeite voor.
En natuurlijk speelden handelaars maar al te graag in op die stijgende vraag naar feestelijk voedsel en dranken.
En uit het verre Amerika kwam nog meer lekkers en vooral inspiratie.
Coca-cola, het mierzoete drankje van het bedrijf dat de Kerstman zijn definitieve vorm gaf was voor de generatie van mijn ouders een traktatie bestemd voor echt maar dan ook echt heel bijzondere gelegenheid. En ja dat hadden ze dus goed begrepen. De ware reden waarom het bedrijf wat advertenties betreft alle registers opentrekt tijdens de eindejaarperiode.

Besluit.

Ja de feestdagen zijn een commercieel gegeven.
Ze zijn voor bedrijven en adverteerders van kapitaal belang.
Maar voor ons gewone mensen zijn ze een goed moment om de banden met familie en geliefden te versterken of opnieuw aan te halen. Om tijd te maken voor die mensen waar je de rest van het jaar amper contact mee hebt.
Wij hebben Kerstmis en Nieuwjaar. Moslims schuiven aan de feestdis op het Suikerfeest en in China is de periode voor en na het Chinese Nieuwjaar hectisch druk omdat iedereen naar het platteland wil om er bij de familie te zijn. En Thanksgiving is in de USA de drukste periode van het jaar voor de luchtvaart
Met zijn allen aan tafel, samen eten, samen klinken en drinken. Luisteren naar elkaars verhalen en geschillen beslechten bij een goed glas bier of wijn. Het is zo oud als de mensheid zelf.
Het zijn deze momenten waarop we even de dagelijkse sleur, zorgen en bekommernissen vergeten.
En ja dan mag het wel eens wat exclusiever zijn hé.
Ook het uitwisselen van cadeautjes is een universeel gegeven. En ook daar spelen adverteerders graag op in.

December, de maand van Jingle-Bells en Stille Nacht.
Tot je het zo beu bent als kouwe pap. Elk moment van de dag wordt je eraan herinnert dat je nog cadeaus moet kopen, dat je voor een nieuwe outfit moet zorgen want je kan toch niet in je kleren van vorig jaar bij je schoonfamilie verschijnen. Je familie verwacht een feestmaal met kreeft, foie-gras en voor nonkel een dure fles cognac. Maar jij denkt aan die hoge eindfactuur van je energieleverancier. Je bent de zoveelste vals gezongen reclameversie van Oh Dennenboom al kotsbeu en als je nog eenmaal die obese baardmens hoort 'ho ho ho'en' dan bega je een ongeluk.
Commercieel tot en met. Peperduur en een pest voor je lijn.
Maar bedenk dat je niet dik wordt van wat je eet tussen Kerstmis en Nieuwjaar, maar van wat je eet tussen Nieuwjaar en Kerstmis.
Is het niet zo dat we het hele jaar al zoveel gelegenheden hebben om te feesten, samen te komen en uitgebreid te eten?
Dat zowat elk aspect in ons leven commercieel wordt uitgebuit.
De kerstversiering ligt nog maar net op zolder en ze slaan ons al om de oren met Valentijn, en terwijl je op 15 februari je lief uitzwaait liggen de Paaseieren al in de etalage.
En welke halve zool vroeg er ooit om dat dwaze Black Friday gedoe?
Als ik terugdenk aan hoe ik de decemberdagen als kleine jongen ervaarde. Dan denk ik aan dingen als langer mogen opblijven, het mooie feestbestek dat zorgvuldig werd opgeblonken en de kristallen wijnglazen die zo'n mooi geluid maken en waar ik absoluut niet mocht aankomen. Familie uit het verre België die naar Soest waar we toen nog woonden kwamen afgezakt en bleven logeren. Dingen die anders nooit op tafel kwamen, iedereen deftig opgekleed, feestelijke muziek die vader liet afspelen op zijn bandopnemer. Geuren die gezellig bleven hangen.
Eens mogen proeven van een glaasje wijn of Champagne.
Al die kleine maar mooie dingen dus.
De leegte die achterbleef als de kerstboom werd afgebroken. Het volgende leuke moment om naar uit te kijken was gewoon de grote vakantie en de zomer. Want het zou nog lang koud en winters zijn.
Opgroeien in een tijd waarin we niet elk moment van de dag worden bestookt met reclame en commerciële jingletjes op elk moment van de dag. En je slechts de keuze had tussen kijken naar de programma's waar je ouders naar keken of een boek lezen. En frisdrank enkel in het weekend mocht gedronken worden.
Ik mocht het meemaken.
En eerlijk.
Soms verlang ik terug naar die tijd.