Was het vroeger echt beter?

Dag lieve mensen. 

Het valt me telkens weer opnieuw op. Ik drink mijn ochtendkoffie en scroll wat op mijn telefoon. Ik open Facebook en de groepssuggesties springen mij meteen in het oog. En dan vooral de suggesties voor die zogenaamde nostalgiegroepen. “*Naam van stad*zoals het was”, “De tijd van toen,” “Vroeger was het beter,” dat soort zaken.
En dan lees ik de reacties. En die zijn bijna altijd hetzelfde. “Wat was het vroeger toch allemaal beter meneer. Er waren overal mooie en gezellige winkels, toffe cafés, leuke tearooms en andere plaatsen van vertier. Het leven was veel goedkoper. En was overal parkeerplaats en vooral, je mocht nog overal komen met de auto.” Om nog maar te zwijgen van de racistische oprispingen die bovenkomen. “Want het was vroeger toch zoveel leefbaarder en veiliger zonder al die…. Is toch waar hé meneer, zeker meneer.”
Nu ga ik mij in dat laatste niet te druk maken en ik laat de zure oprispingen van dat soort mensen voor wat ze zijn. Maar als ik zo’n dingen lees dan vraag ik me vaak af. Vroeger was het beter…
ECHT?

Kijk, ik vind die foto’s in die groepen best wel leuk om zien. De auto’s van toen, het straatbeeld, de kledij en kapsels die toen in de mode waren. De publiciteitsborden waarin a volonté reclame gemaakt werd voor sigaretten of voor sterke drank. De auto’s die toen een veel grotere variatie van kleuren hadden. De straten die er soms erbarmelijk bij lagen en werven die eerder een rommeltje leken. Wegwijzers die nog in hoofdletters waren opgesteld en gele wegmarkeringen. Tot begin jaren zeventig was dat nog heel gewoon in ons land.
En ja, mensen deden toen nog gewoon. We liepen er nog niet als zombies bij gapend op het scherm van een draagbare telefoon. We betaalden nog contant en als we dringend naar huis wilden bellen was er altijd wel ergens een telefoonhokje. Iedereen geboren na 1995: EEN WAT?

Ewel, dat dus.
Een telefoonhokje/kotteke. 

Ik geef toe. Ik wordt ook niet vrolijk als ik naar het nieuws luister of de website van een krant of van vrtnws.be open. Criminaliteit, mesaanvallen, levensduurte, stress, mentale problemen, zorgen voor later, zorgen voor ons pensioen, zorgen om de toekomst van onze kinderen. Om van de geopolitieke situatie die meer en meer naar conflict en zelfs oorlog neigt nog maar te zwijgen.
In de loop der jaren werden openbare diensten alsmaar meer afgebouwd en wordt er op alles bezuinigt. Alsmaar meer werk met alsmaar minder mensen is zowel in de openbare als in de privé sector de harde realiteit voor wie in loondienst werkt en zelfstandigen krijgen alsmaar meer te maken met alsmaar lastiger en ingewikkelder regeltjes en verordeningen.
Alles gaat digitaal en daar waar je vroeger naar deze of gene instantie belde en je na lang wachten eindelijk iemand aan de lijn kreeg, moet je nu de ‘app’ downloaden of een contactformulier indienen via de website.
Ja, het zijn me tijden meneer. Zeg nu zelf.

Weet je nog? Je kon niet op internet want...
Er was iemand aan het bellen. 

Vroeger was het beter. Zeggen ze.
Weet je nog, toen je een telefoon in huis wilde. Hoe lang het duurde eer je aansluiting geregeld was. Hoe lang je op dat ding moest wachten en wat een gedoe het was om die telefoon dan aan te sluiten. En wilde je nu een telefoon die aan de muur hing of op een tafel stond? Moest het een telefoon zijn met draaischijf of met druktoetsen? Zelfde verhaal was het met kabeltelevisie of wanneer je een probleem had met de elektriciteit of gasaansluiting.
Televisie was een doodsaaie bedoeling, toch zeker in ons land. Als je een leuke TV avond wilde hebben moest je afstemmen op Nederlandse, Franse, Engelse of Duitse zenders, want de toenmalige BRT was boring as hell. BRT 1 dat ging nog, maar wie keek er in godsnaam naar BRT 2? En op de radio was het niet veel beter. Je had de keuze tussen drie radionetten. BRT 1 voor nieuws, actualiteiten en sport met wat kleinkunst of obscure folkriedeltjes erdoor. BRT 2 het latere Radio 2 en er was BRT 3 waar voornamelijk klassieke muziek ten berde werd gebracht met tussendoor ellenlange dialogen over klassieke muziek, literatuur of een of andere tentoonstelling van deze of gene abstracte kunstschilder.
Dit duurde dan tot 1983 tot men besloot een vierde radiozender op te starten voor de Vlamingen in Brussel en voor de jeugd die daar studeerde. Dat werd dan Studio Brussel, een zender die zou evolueren naar een heuse jongerenzender. Een zender die aandacht besteedde aan waar de jeugd destijds belang aan hechte. Een zender waar voornamelijk pop en rockmuziek werd gedraaid en waar men aandacht had voor Belgische artiesten. En intussen werd het fenomeen kabeltelevisie uitgerold en maakten we kennis met nieuwe zenders waaronder MTV. Stel je voor zeg, de hele dag lang videoclips. Geen uurtje in de week op de Nederlandse TV waar je naar programma’s als Toppop of Countdown kon kijken. Nee, de hele dag. Dat was een sensatie.
Kan je je nog voorstellen hoe saai het leven was voor die dingen op TV te zien waren? Weet je nog hoe stiefmoederlijk popmuziek destijds behandeld werd op radio en TV? Nu besteed men zelfs op het journaal aandacht aan Pommelien Thijs of Taylor Swift. Dat was tot zo’n dertig jaar geleden gewoon ondenkbaar. Het nieuws dat moest over politiek gaan en over de geopolitieke situatie – dat wilde zeggen dat er geen dag voorbij ging zonder dat er werd gepraat over de relaties tussen de VS en de toenmalige Sovjet-Unie – en als er cultuur aan bod kwam dan was dat cultuur met de grote C. De Koningin Elisabethwedstrijd, Europalia of andere grote culturele evenementen. Ok, er waren videoclips tussen de programma’s door en er waren programma’s als Meester Hij Begint weer of Pop Elektron waar de jeugd haar hartje kon ophalen. En er waren verslagen van de optredens van wat toen nog Torhout-Werchter heette. Maar dat was toch al ver in de jaren tachtig.

Torhout-Werchter 1983.
Het duurde maar één dag en er kwamen maar acht bands/artiesten.
Maar het waren niet van de minste.  

De kranten schreeuwen over besparingen, langer werken, en afbouwen van openbare diensten. Maar daarmee was men in de jaren tachtig ook al bezig. En ook toen was er inflatie, en een hoge staatsschuld en dan zwijg ik nog over de werkloosheid die er toen nog heerste. En eigenlijk-feitelijk…. Ik hoor al mijn hele leven de volgende frases: “’t Es crisis. ’t Es slechten tied! De jeugd van tegenwoordig je ziet doa nietend niemé mee, die politiekers ’t zien ol zakkenvullers, In uzzen tied ’t was ol ghin woar wi.” Het is van alle tijden meneer, ook die hang naar vroeger toen ‘alles beter was’.
Nu klaagt men dat men nergens meer met de auto kan komen. Vroeger werd er geklaagd omdat de auto zoveel plaats innam en de boeren waren kwaad omdat hun land onteigend werd omwille van de aanleg van weer een nieuwe autostrade. Dorpen werden doormidden gesneden door weer een nieuwe verbindingsweg en overal rukte de lintbebouwing op. In de steden zagen de gebouwen zwart van de roet afkomstig van de uitlaatgassen van auto’s en de rook van de schoorstenen van fabrieken als van de gewone huishoudens omdat men toen nog massaal met hout of steenkool stookte. De rivieren waren open riolen waar de stank ondraaglijk was en woonde je dicht bij de fabriek dan moest je de geluid en geuroverlast er maar bijnemen, of een aktiekomitee oprichten (toen schreef men dat nog zo, men noemde het de progressieve spelling).
Het verkeer was moordend, weet je dat er in het jaar 1972 meer dan drieduizend verkeersdoden vielen. En dan moet je weten dat er toen nog veel minder auto’s rondreden dan nu. In het regionale weekblad voor West-Vlaanderen ‘Het Wekelijks Nieuws’ (nu een onderdeel van De Krant Van West-Vlaanderen) had je twee grote pagina’s gewijd aan de verkeersongevallen die afgelopen week in onze provincie gebeurden, en daar waren helaas veel dodelijke ongevallen bij. Waarbij helaas ook kinderen te betreuren vielen. Jonge levens in de knop gebroken, elke week opnieuw. Dat is toch veel en veel erger dan je aan een lagere snelheid moeten houden dan wat je tot enige jaren geleden gewoon was, toch?

Robotfoto's van De Bende Van Nijvel. 

Criminaliteit en terrorisme waren er toen ook. Bende Van Nijvel, iemand? Heizeldrama? CCC? Maar ook de betogingen en gewelddadige acties van het VMO (Vlaamse Militanten Orde), dat waren ook extremisten, maar geen vreemdelingen. Het waren lui van hier, Vlamingen. Met extreem rechtse sympathieën. Wat ze deden? Vandalisme en brandstichtingen, fysieke aanslagen. Hun doelwitten: Walen, gastarbeiders, mensen met een links gedachtengoed, studenten. Ze schuwden het brute geweld niet wat maakte dat ze zeer gevreesd waren.
Betogingen van boeren, staalarbeiders, mijnwerkers of studenten liepen vaak zwaar uit de hand met vandalisme, afbreken van straatmeubilair en het gooien van kasseien die toen nog zeer talrijk waren. Auto’s werden in brand gestoken, ruiten ingeslagen en soms werden er ook etalages geplunderd. Als men staakte dan was dat soms dagen of wekenlang. Bedrijven werden bezet en de directie letterlijk buitengesloten of eruit gegooid. En al die dingen resulteerden in zware repressie van de toenmalige rijkswacht. Die lui kenden geen genade en sloegen erop los met hun wapenstokken – in de volksmond matrakken genoemd – en spaarden het traangas en het waterkanon niet. En wie door hen werd opgepakt riskeerde om in de kazerne nog eens goed afgeranseld te worden. Vooral als je lang haar had of een (al dan niet gescheurde) jeans droeg. En dan hebben we het nog niet gehad over het feit dat je vroeger amper jezelf kon of mocht zijn. Je wilde echt geen homo lesbienne of transgender zijn in ‘die goeie ouwe tijd’. Ofwel bleef je gewoon ‘in de kast’ ofwel kreeg je constant verwijten naar je hoofd als ‘janet’, ‘flikker’, ‘sodomiet’. Wie ongehuwd samenwoonde leefde in zonde en scheiden was een schande. Je groeide op met altijd weer dezelfde woorden: “wat zullen de mensen zeggen?” Sociale controle was alom en op elke hoek van de straat stonden ze, de roddeltantes die je doen en laten gadesloegen en alles van je wisten.

Ook iets wat volledig verdwenen is.
Het echte frietkot!
(A.I. afbeelding)

Maar ik begrijp het wel. Als u denkt aan ‘die goeie ouwe tijd’, dan denkt ik vast niet aan al het bovenstaande. Dan denkt u meer dan waarschijnlijk aan het gezellige warme nest dat je ouderlijke huis toen was. Aan de heerlijke geuren die in de keuken hingen toen moeder aan het koken was. Aan met zijn allen gezellig aan tafel, of één voor één in bad op zaterdag en daarna met natte haartjes voor de TV. Een leuke film, songfestival, jeuj later naar bed (dixit De Fixkes)! Aan buiten spelen op straat, de fratsen die je uithaalde op school en de straf die je daarvoor kreeg. Je eerste liefje, je eerste kus, je eerste keer (geef toe, doe niet zo preuts. Uitgaan, fuiven, Té-Dansants, de scouts, de chiro, het kamp. Voor het eerst alleen – of met vrienden – op reis, je favoriete artiest live zien optreden. Die dingen.
Geef toe, het waren die dingen.
Je was jong, je was onbekommerd, je had geen zorgen en vooral… GEEN VERANTWOORDELIJKHEDEN!
Je ging naar discotheken, fuiven, optredens. Je ging en stond waar je wilde, je omarmde het leven en maakte kennis met de liefde. Je baande je weg in het leven en alles wat je ondernam smaakte naar meer.
Je was hoegenaamd niet bezig met de politieke besognes van die tijd en je vond dat ‘die ouwelui’ maar een stukske konden zagen over die crisis, die belastingen, die werkloosheid, die inflatie, die politiek… De jeugd.
Maar nu, zo’n veertig, vijftig jaar later ben jij diegene die loopt te zagen en te verzuchten dat vroeger alles zoveel beter was.
Wel, ik ben ook de vijftig gepasseerd en ik zeg je dit.
Eigenlijk is er helemaal niet zoveel veranderd.